رشد سرمایه گذاری بعد از رفع تحریمها / تهاتر؛ مناسبترین امکان پیش رو

«پیرمحمد ملازهی» معتقد است که گره اصلی مناسبات اقتصادی و تجاری بین هند و ایران تحریم ها است که اگر برطرف شود، دست هند برای سرمایه گذاری جدی تر در چابهار و توسعه تجارت دو جانبه باز خواهد شد.

روابط ایران و هند با توجه به سابقه تاریخی، اشتراک های فرهنگی و همسایگی بین دو کشور که دارای روابط دوستانه و حسنه بوده اند، تا کنون زمینه های مناسبی را برای انجام همکاری در حوزه های مختلف فراهم کرده به طوری که چند ماه پیش نیز وزیر امور خارجه ضمن اعلام دو سفر همتای هندی خود با ایران گفت که جمهوری اسلامی از روابط سیاسی و اقتصادی خوبی با هند برخوردار است و موضوعات متنوع سیاسی، اقتصادی و همکاری‌ها در حوزه فناوری بین دو کشور در جریان است.

بر همین اساس، مجاورت جغرافیایی دو کشور، نیاز هند به اتصال منطقه ای به آسیای مرکزی، چالش‌های امنیتی مشترک در افغانستان و آسیای مرکزی مستلزم همکاری نزدیک میان هند و ایران است. هند همچنان سعی می کند روابط خود را با ایران، به موازات روابط دوجانبه خود با آمریکا، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل در منطقه، تقویت کند.

در این میان، بندر چابهار نیز از جمله مهمترین متغیرهایی است که منجر به ایجاد روابط اقتصادی بهتر و به دنبال آن شکل گیری یک ارتباط پایدار سیاسی بین هند، افغانستان و ایران می شود و دهلی نو به عنوان یکی از اولویت های سیاسی خود در روابط با دولت جدید در ایران آن را با جدیت بیشتری پیگیری خواهد کرد.

برخی از کارشناسان مسائل شبه قاره بر این باورند که هند کنونی، به یک شریک منطقه ای قدرتمند نیاز دارد و از منظر این کشور، جمهوری اسلامی همین شریک است.

در همین راستا و بر اساس اهمیتی که دولت سیزدهم در گسترش مناسبات تجاری با همسایگان قائل است و اظهارات چندی پیش وزیر امور خارجه در خصوص انعقاد توافق بلند مدت با هند،  در ادامه گفتگویی را با «پیرمحمد ملازهی» کارشناس و پژوهشگر شبه قاره  می خوانیم:

* با توجه به صحبت‌های چند وقت پیش وزیر امور خارجه ایران مبنی بر انعقاد توافق بلند مدت میان ایران و هند، همانند توافق‌های بلند مدت با چین و روسیه، با تحقق این توافق، تا چه اندازه ما شاهد توسعه روابط تجاری میان دو کشور هستیم؟
توافق بلند مدت با هند با توافق با چین و روسیه متفاوت است. توافق با قدرتهای بزرگ معمولا به سود قدرت های برتر است و امتیازات بیشتری نصیب قدرت های برتر می شود. در مورد هند هم اگر درستو با دقت و برنامه ریزی صحیح عمل شود، می توان امیدوار بود که در شرایط برابر و متضمن منافع متقابل مناسبات را توسعه داد.

ملازهی: به نظر می رسد تجار ایرانی چندان بازار مصرف هند را نمی شناسند و عمدتا خشکبار مطرح است که در سال های اخیر افغانستان جایگزین شده است

در عین حال، باید توجه داشت اقتصادهای ایران و هند همگن تر از اقتصادهای چین و روسیه است و این امتیاز خوبی به نفع ایران است که کالاهای تجاری خود را به هند صادر کرده و از هند کالاهای مورد نیاز خود را وارد کند. البته این موضوع بستگی دارد که بازارها دقیقا شناسایی شده و امکانات بررسی شوند. به نظر می رسد تجار ایرانی چندان بازار مصرف هند را نمی شناسند و عمدتا خشکبار مطرح است که در سال های اخیر افغانستان جایگزین شده است. صادرات اصلی ایران به هند انرژی است و کالاهای تجاری کمتر در نظر گرفته شده است.

* گسترش روابط ایران و هند از طریق تهاتر کالا تا چه اندازه موثر است؟
به گمان من، تهاتر کالا مناسب ترین امکان پیش رو است. هند از تولیدات و محصولاتی برخوردار است که در بازار ایران خریدار دارد و ایران نیز دارای تولیداتی است که در هند مشتری دارد. به عنوان مثال، هند می تواند از مشتریان اصلی خرمای ایران باشد در حالی که هم اکنون این بازار یک میلیارد و سیصد میلیونی در اختیار عراق است و خرمای ایران مرغوب تر است و بر روی دست تولید کننده مانده و مشتری ندارد. علاوه بر خرما، البته کالاهای دیگری هم در این شرایط قرار دارند. در هند نیز همینطور شما تنها چای و برنج هندی را میشناسید در حالی که هند صدها نوع تولید صنعتی و غذایی دارد.

بنابراین، تهاتر در شرایط حال حاضر مناسب است؛ مشروط بر آنکه بازارهای دو کشور مورد شناسایی قرار گرفته و اراده سیاسی برای برطرف کردن موانع شکل گیرد.

* مناسبات تجاری دو کشور در بندر چابهار در شرایط فعلی تا چه اندازه است و تا چه میزان به بهبود مناسبات دوجانبه کمک می کند؟
بندر چابهار موقعیتی استثنایی برای هر دو کشور است. هند به شدت به چابهار برای دسترسی به آسیای میانه و افغانستان نیاز دارد. گذشته از این، هند در حال رقابت با چین است. ایران میتواند از این رقابت استفاده کرده و منافع خود را کسب کند. از طرفی، توافق سه جانبه قبلی ایران، هند و افغانستان هم در این زمینه می تواند به سود ایران باشد.

سرمایه گذاری در چابهار بعد از رفع تحریم ها جدی تر خواهد شد. بنابراین چابهار فرصت مهمی برای دو طرف است تا همکاریهای خود را توسعه داده در حالی که این بندر کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آبهای آزاد وصل کرده و توسعه منطقه را تسهیل کند.

در حال حاضر به دلیل تحریم ایران شرکت های هندی محتاطانه عمل می کنند و تجارت در چابهار در حد انتظار نیست

هند به آینده این مسیر فکر میکند و نمی خواهد رقابت را در چابهار به پاکستان و چین که در گوادر سرمایه گذاری ۶۵میلیارد دلاری دارند، ببازد. حقیقت این است که در حال حاضر به دلیل تحریم ایران شرکت های هندی محتاطانه عمل می کنند و تجارت در چابهار در حد انتظار نیست.

* با توجه به رویکرد دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم در گسترش روابط با همسایگان، جمهوری اسلامی تا چه اندازه در گسترش روابط با هند گام برداشته است؟
اگر صادق باشیم تا کنون دولت سیزدهم در دیپلماسی اقتصادی بیشتر شعاری برخورد کرده و یک استراتژی و برنامه منسجم و با دوامی ارائه نکرده است. تجار معمولا منفعت محورند و تا اطمینان کافی و سود تضمین شده نسبی در کار نباشد ریسک نمی کنند.

در هند بخش دولتی در امر تجارت همانند ایران نیست، در هند بخش خصوصی فعالی وجود دارد و گذشته از این، هند کشوری فدرال است و ایالت ها خود اختیارات زیادی دارند

در هند بخش دولتی در امر تجارت همانند ایران نیست. در هند بخش خصوصی فعالی وجود دارد و گذشته از این، هند کشوری فدرال است و ایالت ها خود اختیارات زیادی دارند. این موضوع برای دولت و تجار ایرانی به درستی تفهیم نشده است و فقط دولت مرکزی را میبینند؛ در حالی که برخی ایالت ها هرکدام به اندازه یک کشور در حد ایران هستند.

* بحران اوکراین تا چه اندازه بر روابط تجاری ایران و هند تاثیر گذار بوده است؟
به گمان من، بحران اوکراین، فاکتور خیلی تعیین کننده ای در روابط میان ایران و هند نیست. هند خود تمایل به روسیه دارد. البته ایران فرصت خوبی در اختیار داشت تا در خصوص مسئله اوکراین بهتر عمل کند و به فکر صدور گاز به بازار بزرگ اروپا باشد. اما به دلیل نگاه به شرق نتوانست از این فرصت استفاده کرده و عملا در کنار روسیه قرار گرفت. روسیه در یک اشتباه محاسباتی وارد اوکراین شد در حالی که باخت آن محتمل است. بنابراین، ایران اگر هوشیار نباشد در این باخت شریک خواهد شد.

* احتمال توافق برجام تا چه اندازه بر روابط جمهوری اسلامی و هند تاثیر گذار است؟
اگر توافق برجام صورت بگیرد، دست هند برای سرمایه گذاری در چابهار و توسعه تجارت باز خواهد شد و قطعا فضای بهتری برای همکاری با ایران بوجود خواهد آمد. گره اصلی مناسبات اقتصادی و تجاری بین هند و ایران تحریم ها است که اگر برطرف شود، هند نیز مانند سایر کشورها در روندی عادی به توسعه مناسبات خود با ایران خواهد پرداخت.

منبع: بازار